Kultura oryniacka

Figurka człowieka-lwa (jaskinia Hohlenstein-Stadel, Jura Szwabska), datowana na 32 000 lat temu

Kultura oryniacka (40-20 tys. lat temu) – górnopaleolityczna kultura narzędzi odłupkowych i klingowych, a także kościanych i rogowych, rozwijająca się w Europie, Azji, Afryce Północnej^{[potrzebny przypis]}; w Polsce na południu (w Krakowie i koło Krakowa) oraz południowym zachodzie (Śląsku)^[1].

Szerzycielem kultury jest Homo sapiens sapiens^[1]. W tym okresie pojawiają się liczne przedmioty ozdobne^[1], figurki kobiece znane dziś pod określeniem paleolitycznej Wenus, kult grzebania zmarłych i pierwsze trwałe domostwa^{[potrzebny przypis]}. Z kulturą oryniacką związane są pierwsze znane przedstawienia obrazowe, np. schematyczne rysunki zwierząt^[2]. Przemysł cechuje technologia wiórowa obróbki kamienia, produkcja drapaczy, rylców, wiórowców i wysoka znajomość obróbki kości^[1].

Nazwa kultury pochodzi od znajdującej się w Pirenejach jaskini Aurignac^[2]. Jaskinia ta została zbadana w 1860 przez E. Larteta^[2].

Kultura oryniacka została wyodrębniona w 1906 przez Henriego Breuila oraz E. Cartailhaca jako proponowane określenie dla kultur istniejących pomiędzy kulturami mustierskimi a soultrejskimi^[2]. Lokalna odmiana tej kultury w Anatolii bywa określana jako przemysł kemeryjski, niejasne pozostają jej związki z tzw. lewanto-oryniakiem z terenu Syropalestyny^[3].

Podział chronologiczny

W latach 30. XX wieku D. Peyroni zaproponował podział chronologiczny kultury oryniackiej na pięć faz^[2]:

faza I - szerokie, rozszczepione ostrza kościane z renifera, grube drapacze tzw. łódkowate
faza II - romboidalne ostrza kościane bez rozszczepienia, drapacze zwężają się, pojawiają się tzw. drapacze pyskowate
fazy III i IV - ostrza kościane o okrągłym przekroju, zanika tzw. retusz oryniacki
faza V - ostrza kościane ze ściętą podstawą oraz dwustożkowe, liczne drapacze łódkowate i rylce

Polska

Na terenach dzisiejszej Polski rozwojowi kultury oryniackiej i nasileniu migracji sprzyja ocieplenie się klimatu i cofanie się lodowca. Polskę południową zamieszkują liczne gromady ludzi, zamieszkujących nie tylko w grotach i jaskiniach, ale i w osadach na terenie otwartym. Na stanowiskach archeologicznych kultury oryniackiej znajduje się – obok narzędzi krzemiennych (rylce klinowe, noże wiórowe, skrobacze odłupkowe itp.) – także wyroby kościane, jak ostrza oszczepów, oraz ozdoby z muszli i zębów zwierzęcych^[1]. W Jaskini Mamutowej w Polsce znaleziono m.in. obrobione ciosy mamuta pochodzące z okresu oryniackiego^[1].

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f PiotrP. Kaczanowski PiotrP., Janusz KrzysztofJ.K. Kozłowski Janusz KrzysztofJ.K., Najdawniejsze dzieje ziem polskich (do VII w.), Kraków: Fogra, 1998 (Wielka historia Polski), s. 74-76, ISBN 83-85719-35-0 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e MichelM. Brézillon MichelM., Encyklopedia kultur pradziejowych, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1981, s. 144-145, ISBN 83-221-0143-0 .
↑ Pior Bieliński, Starożytny Bliski Wschód. Od początków gospodarki rolniczej do wprowadzenia pisma, PWN, Warszawa, 1985, ISBN 83-01-05519-7, str. 136.

[KozlowskiKaczanowski-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f PiotrP. Kaczanowski PiotrP., Janusz KrzysztofJ.K. Kozłowski Janusz KrzysztofJ.K., Najdawniejsze dzieje ziem polskich (do VII w.), Kraków: Fogra, 1998 (Wielka historia Polski), s. 74-76, ISBN 83-85719-35-0 .

[Brezillon-2] MichelM. Brézillon MichelM., Encyklopedia kultur pradziejowych, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1981, s. 144-145, ISBN 83-221-0143-0 .

[3] Pior Bieliński, Starożytny Bliski Wschód. Od początków gospodarki rolniczej do wprowadzenia pisma, PWN, Warszawa, 1985, ISBN 83-01-05519-7, str. 136.

[1]

[2]

[3]